Restart χωρίς Update: H “ασθενής” επανεκκίνηση της οικονομίας

Από όλες τις συλλογικές αποτυχίες που βιώνουμε ως έλληνες τα τελευταία χρόνια, εκείνη που πληγώνει περισσότερο είναι η αδυναμία μας να ξεκινήσουμε έστω και έναν αμυδρό, θετικό κύκλο ανάπτυξης.

Πολύ εύκολα μπορούμε να αποφύγουμε την επώδυνη αναζήτηση των αιτιών για αυτή μας την αδυναμία, επιρρίπτοντας την ευθύνη αποκλειστικά στον «ζουρλομανδύα» του μνημονίου και τις περιοριστικές πολιτικές που έχει επιβάλει.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολιτικές του μνημονίου είναι τοξικές για την ανάπτυξη στην Ελλάδα και όπου αλλού εφαρμόζονται, όμως θα ήταν ένας ακόμα «στρουθοκαμηλισμός» από την μεριά μας αν δεν αναγνωρίζαμε, ότι  ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η οικονομία μας ουδέποτε είχε την ανάπτυξη  ως κυρίαρχο στόχο και σκοπό.

Είναι απολύτως ενδεικτικό το γεγονός ότι το εμπορικό ισοζύγιο, η διαφορά ανάμεσα σε εξαγωγές και εισαγωγές, ήταν αρνητικό για περίπου 50 χρόνια. Μισό αιώνα παραγάγαμε λιγότερα απ’ ότι καταναλώναμε! Ανέπτυξε μάλιστα το έλλειμμα μια αυξητική δυναμική μετά την ένταξη μας στο Ευρώ, η οποία κορυφώθηκε λίγο πριν την αναγκαστική προσφυγή μας στο μνημόνιο. Επιπλέον δείγμα δηλαδή, της αδυναμίας να προσαρμόσουμε την παραγωγή μας στις αυξημένες απαιτήσεις της εποχής.

Οι ρυθμοί ανάπτυξης που απολαμβάναμε κατά καιρούς,  ήταν παράπλευρη ωφέλεια μιας οικονομίας που βασιζόταν στην κατανάλωση, τις εισαγωγές, τον δανεισμό, την παραοικονομία και την κρατική σπατάλη.

Οι δημιουργικές δυνάμεις του τόπου ωθούνταν στο περιθώριο άμεσα ή έμμεσα, καθώς οι συμβατικοί και ορθολογικοί τρόποι επένδυσης και συμπεριφοράς δεν ίσχυαν στην Ελλάδα. 

Όμως στο αδιέξοδο του 2009-2010 δεν φτάσαμε μόνο λόγω της παραγωγικής μας ένδειας αλλά σε συνδυασμό με πληθώρα  δημοσιονομικών και άλλων  υστερήσεων.

Η προσαρμογή που έχουμε υποστεί είναι τόσο μεγάλη σε ένταση και τόσο γρήγορη σε ταχύτητα που ουσιαστικά οι παραγωγικές μας συνήθειες δεν έχουν προλάβει να αλλάξουν.  Επιπλέον, η αλήθεια είναι ότι παρά την όποια ρητορική αλλά και τις ειλικρινείς προσπάθειες πολλών,  δεν έχουμε βασιστεί  ως κράτος  και κοινωνία στην αλλαγή του παραγωγικού μας προτύπου για την έξοδο από την κρίση. Το εμπορικό ισοζύγιο  λ.χ έγινε για πρώτη φορά θετικό, λόγω μειωμένων εισαγωγών και αύξησης του τουρισμού (η παραδοσιακή βαριά βιομηχανία μας). 

Η χαλάρωση της πίεσης προς την Ελλάδα, όποια μορφή κι αν πάρει, θα τροφοδοτήσει  την ανάπτυξη, πάλι όμως διαμέσου της κατανάλωσης. Αυτό βεβαίως δεν είναι αρνητικό, αλλά δεν είναι και αρκετό. Αν μείνουμε σε ένα "restart" χωρίς να πραγματοποιηθεί "update", αν δηλαδή δεν προχωρήσουμε στην παραγωγική μας ανασυγκρότηση ώστε να μπορούμε να σταθούμε στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις, αν αμελήσουμε ξανά ή αρκεστούμε στις ξένες επενδύσεις  σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας μας, η ανάπτυξη δεν θα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να αποφέρει το κοινωνικό αντίκρισμα που θέλουμε και έχουμε ανάγκη (δραστική μείωση ανεργίας, κοινωνικό κράτος, ποιότητα περιβάλλοντος).  

Οι απαντήσεις που δίνονται σήμερα  θα σφραγίσουν την πορεία μας τουλάχιστον για μια δεκαετία.  Ας κάνουμε την αλλαγή, ας κοιτάξουμε επιτέλους μπροστά με γνώμονα το κοινωνικό και εθνικό μας συμφέρον. Πόσα πράγματα θα ήταν διαφορετικά  σήμερα στην χώρα μας, αν πριν από 10 χρόνια προβληματιζόμασταν σοβαρά για την Ελλάδα του 2013; Πόσα πράγματα μπορούμε να πετύχουμε  στην Ελλάδα του 2023, αν σήμερα τα σχεδιάσουμε και τα προγραμματίσουμε;