Τι σημαίνει ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ σήμερα;

Τα απλά ερωτήματα είναι και τα πιο δύσκολα, καθώς συνήθως άπτονται της ουσίας ενός προβλήματος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου τον Ιούλιο του 1991 μετά την εντυπωσιακή κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, αναρωτήθηκε για το τι μπορεί να σημαίνει πλέον ο Σοσιαλισμός. 

Δυο πράγματα  έρχονται στο νου μου διαβάζοντας τις γραμμές   που γράφτηκαν περισσότερο από 20 χρόνια πριν:  Η σημερινή επικαιρότητα του μοντέλου που περιέγραψε γενικά ο Ανδρέας τότε, καθώς και η αδυναμία αντίστοιχων προσπαθειών στις μέρες μας να ξεχωρίσουν 5-10 βασικά χαρακτηριστικά - κλειδιά του ζητήματος.

Ένα μοντέλο που έχει σε υψηλή προτεραιότητα την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα, μια που η εν λόγω σοσιαλιστική οικονομία (κοινωνία) θα πρέπει να είναι συνδεδεμένη με το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Μια οικονομία, που διορθώνει την αγορά κατανέμοντας δίκαια το εισόδημα και αντιμετωπίζει ριζικά την ανεργία, χρησιμοποιώντας όμως συμβατές με τον παγκόσμιο ανταγωνισμό αντιπληθωριστικές οικονομικές πολιτικές. Επίσης , η οικονομία αυτή πρέπει να είναι σε θέση να διορθώνει την αγορά σε σχέση με το περιβάλλον, που αναμένει με το πέρασμα του χρόνου να αντιμετωπίσει αυξημένα προβλήματα.

Πιστεύει ο Ανδρέας Παπανδρέου ότι οι βασικοί δημόσιοι κοινωφελείς οργανισμοί θα πρέπει να ανήκουν στο Δημόσιο Τομέα, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την ενέργεια και τις επικοινωνίες, ενώ θίγει το ζήτημα της εν γένει  οικονομικής αποτελεσματικότητας της κρατικής παρέμβασης, συζητώντας σχετικές κατευθύνσεις  για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η δημοκρατική κοινωνία, η φιλελεύθερη δημοκρατία, είναι απόλυτη προτεραιότητα μιας σοσιαλιστικής πολιτείας, η οποία επίσης οφείλει να εγγυάται ίση πρόσβαση στην πληροφόρηση για όλους τους πολίτες.

Ορίζει επιπλέον την ειδοποιό διαφορά των μοντέλων που προτείνει σε σχέση με το γνωστό κράτος πρόνοιας  ως την  παρουσία σχεδιασμού, μιας διαδικασίας αποκεντρωμένου και δημοκρατικού προγραμματισμού. Μιας διαδικασίας  συμβατής  με το μικτό χαρακτήρα της οικονομίας, με έντονα περιφερειακά και αμεσοδημοκρατικά χαρακτηριστικά, στην οποία το κράτος έχει στρατηγικό χαρακτήρα.

Ιδιαίτερα επίκαιρος σήμερα είναι ο μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων που προτείνει να σχηματιστεί, μια που θεωρεί βέβαιες τις επερχόμενες σοβαρές κρίσεις του καπιταλισμού, αξιοποιώντας τη λογική του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ όλων των κοινωνικών εταίρων. 

Τέλος, "πετάει τη μπάλα" στα Ευρωπαϊκά Σοσιαλιστικά κόμματα που θεωρεί οτι εν όψει της επερχόμενης ένωσης οφείλουν να πρωταγωνιστήσουν στη διαμόρφωση μιας νέας σοσιαλιστικής πολιτικής,  αναζητώντας την οικονομική σύγκλιση των χωρών μελών, στοχεύοντας στην Κοινωνική Ευρώπη  και καταπολεμώντας το δημοκρατικό έλλειμμα μέσω της ενίσχυσης του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

Βεβαίως, αν κάποιος προσπαθήσει εν έτη 2015 να απαντήσει στο ίδιο ερώτημα ακολουθώντας περίπου τους ίδιους δρόμους ανάλυσης με τον Ανδρέα πολύ πιθανόν να έφτανε σε άλλα συμπεράσματα, ίσως αισθητά διαφορετικά. Σίγουρα η τεχνολογική βάση έχει εξελιχθεί (π.χ το φαινόμενο του διαδικτύου αναπτύχθηκε αργότερα κ.α), οι γεωπολιτικές συνθήκες επίσης έχουν αλλάξει (Η Κίνα λ.χ απουσιάζει εντελώς από την ανάλυση του Α.Π.) αλλά οι βασικές ορίζουσες πιστεύω ότι παραμένουν σταθερές.

Επιπλέον η ανάγκη να συζητήσουμε για το τι σημαίνει Σοσιαλισμός σήμερα, ίσως είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Ξεκινώντας από την τελευταία παραίνεση του Ανδρέα Παπανδρέου προς τα Ευρωπαϊκά κόμματα, είναι φανερό ότι εκείνα απέτυχαν τις τελευταίες δυο δεκαετίες να χαράξουν μια αξιόπιστη εναλλακτική πολιτική έναντι των κυρίαρχων καπιταλιστικών δογμάτων.

Σε όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης και στην Ελλάδα πολύ περισσότερο, η συζήτηση πρέπει να αρχίσει. Μια συζήτηση που δεν πρέπει να κοπεί στα στενά μέτρα των κομματικών επιδιώξεων αλλά να έχει ευρύτερη στόχευση. Γιατί αυτό που έχει περισσότερη σημασία, είναι εκεί κάπου στο 2040 οι σοσιαλιστές να κοιτάξουν πίσω και να δουν ότι κάποια στιγμή ξαναβρήκαμε το βήμα του αγώνα και χαράξαμε νέες νικηφόρες πορείες.

Σε μια τέτοια προοπτική, η σκέψη και το έργο του Ανδρέα Παπανδρέου αποτελούν πολύτιμο εφόδιο για όλους όσους θέλουν να αποκαλούνται σύντροφοι.